Porozmawiajmy o dostępności

<img width="180" hspace="5" height="101" align="right" src="/UserFiles/Image/Blog/accessibility.jpg" alt="Web accessibility, czyli porozmawiajmy o dostępności" />Podczas niedawnej konferencji <a target="_blank" href="http://www.interaktywnie.com/blog/85-konferencja-e-innowacje-w-biznesie.html">e-innowacje w biznesie</a> poznałem osobę, która jak się okazało ma sporo do powiedzenia w kwestii dostępności stron internetowych. Tą osobą jest <strong>Kuba Zwoliński</strong> ? właściciel niedużej firmy <a target="_blank" href="http://www.snowdog.pl">SnowDog Studio</a>, która specjalizuje się w projektowaniu dostępnych stron. Kuba współpracuje z osobami niepełnosprawnymi, dlatego jego wiedza opiera się nie tylko na teorii, ale w dużej mierze poparta jest doświadczeniem. Specjalnie dla interaktywnie.com Kuba odpowiada na kilka pytań:)

Podczas niedawnej konferencji e-innowacje w biznesie poznałem osobę, która jak się okazało ma sporo do powiedzenia w kwestii dostępności stron internetowych. Tą osobą jest Kuba Zwoliński – właściciel niedużej firmy SnowDog Studio, która specjalizuje się w projektowaniu dostępnych stron. Kuba współpracuje z osobami niepełnosprawnymi, dlatego jego wiedza opiera się nie tylko na teorii, ale w dużej mierze poparta jest doświadczeniem.

Specjalnie dla interaktywnie.com Kuba odpowiada na kilka pytań:) Style CSS pozwalające wpłynąć na dźwiękowy odbiór strony, dostępność serwisów wykorzystujących AJAX oraz narzędzia do testowania dostępności to tylko niektóre tematy poruszane w tym wywiadzie.

Mówiłeś, że współpracujesz z osobami niepełnosprawnymi, które testują realizowane przez Ciebie projekty...

Współpracuję, to może za dużo powiedziane, po prostu spotykam się z ludźmi niepełnosprawnymi (chwilowo są to głównie niewidomi i niedowidzący) i tymi, którzy na co dzień się z nimi spotykają. Nie testują oni moich projektów, staram się raczej prowadzić dyskusję na temat tego, co w znanych mi technikach projektowych jest dobre, a co wymaga solidnej zmiany podejścia. Oczywiście, staram się zazwyczaj jako punkt wyjścia przyjmować któryś z moich projektów, ponieważ pozwala mi to na bieżące modyfikacje i obserwowanie jak zmiany wpływają na odbiór projektu. Wspólna praca nad stroną, odkrywanie zupełnie innego punktu „widzenia” to świetna nauka i niezwykle ciekawe doświadczenie.

Na pewno spory udział w umożliwianiu mi kontaktu z osobami niepełnosprawnymi ma moja żona – psycholog-terapeuta pracująca z dziećmi. Dzięki niej potrafiłem wyjść nieco poza tradycyjne ramy myślenia właściciela małego studia projektowego i zainteresować się mniej komercyjnymi pomysłami.

Czy kod zgodny ze specyfikacjami W3C gwarantuje dostępność strony dla osób niepełnosprawnych? Czy rzeczywiście serwisy kodowane na tabelkach są zabójstwem dla dostępności?

Poprawny kod strony gwarantuje tylko i wyłącznie to, że strona przejdzie test poprawności kodu... Bezmyślne stosowanie zasad na pewno nie przynosi nic dobrego. Sensownie zrobiona strona, oparta na tabelkach i zawierająca nie w pełni poprawny kod, może być dużo bardziej dostępna niż inna, przechodząca wszystkie możliwe testy poprawności. Jest to jednak skrajny przykład, którym nie radziłbym się zasłaniać, niech tabelki służą do danych a nie do wyglądu.

Kod zgodny z rekomendacjami W3C pozwala na dużo łatwiejsze osiągniecie celu, jakim jest dostępna dla wszystkich informacja. Myślę, że można traktować rekomendacje jak zaawansowane narzędzie, które pozwala tworzyć niesamowite rzeczy. Trzeba tylko pamiętać, że do jego obsługi nie wystarczy tylko przeczytanie instrukcji użytkowania, ważna jest praktyka i doświadczenie.

Czy możesz nam przybliżyć temat Aural Style Sheets?

Są to style CSS pozwalające wpływać na odbiór dźwiękowy naszej strony, podobnie jak regularne style pozwalają modyfikować odbiór wizualny. Teoretycznie, są to ogromne możliwości udostępnienia, ale także uatrakcyjnienia dźwiękowej treści. W specyfikacji CSS 2 nazywane są „aural”, w CSS 3 jest to „speech”.

Aby móc lepiej zrozumieć możliwe zastosowanie, możemy odejść na chwilę od dostępności i pomyśleć o przykładach z codziennego życia. Dzięki odpowiednim stylom możemy wyobrazić sobie taką sytuację – łączymy się przez komórkę z internetem i zamiast odczytywać tekst na małym wyświetlaczu przełączamy się w tryb audio i odsłuchujemy np. interesujące wiadomości. Dzięki stylom, autor wiadomości może sprawić, że niektóre słowa będą wypowiedziane głośniej lub ciszej, szybciej lub wolniej, tworząc całkiem nowy przekaz informacji.

Jak wspomniałem powyżej, jest to jednak zupełna abstrakcja, biorąc pod uwagę zarówno aktualną obsługę tych stylów przez przeglądarki, czytniki ekranu i inne technologie wspomagające jak i wiedzę potrzebną projektantowi strony do sensownej kompozycji wersji audio.

Wspomniałeś, że nowa wersja specyfikacji WCAG (Web Content Accessibility Guidlines) wnosi pewne istotne zmiany w kwestii dostępności. Mógłbyś rozwinąć temat.

W bardzo dużym uproszczeniu: WCAG 2.0 ma zmienić podejście do „udostępniania” zawartości Internetu. Nacisk zostanie przełożony z końcowego efektu (zgodność z rekomendacją) na proces tworzenia. Nowe podejście ma też być w pełni niezależne od stosowanych obecnie technologii i być otwarte na pojawienie się nowych w przyszłości.

Zainteresowanych zachęcam do zapoznania się z, udostępnionym 17 maja, publicznym szkicem WCAG 2.0 (j. angielski) i współuczestniczenia w tworzeniu finalnej wersji poprzez uwagi i komentarze.

Które znaczniki warto stosować, aby zwiększyć dostępność serwisu?

To nie jest kwestia znaczników – to sprawa odpowiedniego podejścia do procesu budowy strony. To właśnie, między innymi, jest rewolucja WCAG 2.0 – sprawienie, że dostępność treści nie jest związana z żadną technologią ale z podejściem do publikacji informacji.

Mówiąc o konkretnej technologii jaką jest (X)HTML, mamy do dyspozycji ogromną liczbę opcji , które możemy wykorzystać tworząc dostępną stronę. Wszystkie z nich mają swoje znaczenie i zwiększają dostępność jeśli są użyte w odpowiednim miejscu. Analogicznie, nie będą one nic warte jeśli nie będą zastosowane w sensowny sposób i połączone z logicznym układem całego dokumentu.

Absolutne podstawy publikacji dostępnej strony, to wg mnie:

• treść, przygotowana w zrozumiały sposób, ułożona w sensowny ciąg logiczny i odseparowana od warstwy prezentacyjnej
• semantyczna struktura dokumentu, odpowiednie użycie nagłówków
• alternatywne teksty dla materiałów audiowizualnych (grafika, wideo, dźwięk)
• opisywanie odnośników w sensowny sposób, pozwalający na ich zrozumienie także poza kontekstem (czyli raczej nie sławne: „kliknij tu”)

Obecnie coraz większa liczba witryn wykorzystuje technologię AJAX. Czy ta technologia ma jakiś wpływ na dostępność? Czy osoby niepełnosprawne maja problem z przeglądaniem tego typu witryn?

Jest to bardzo szeroki temat i trudno dać na to pytanie jednoznaczną odpowiedź.

W skrócie: niestety, AJAX jest dość „ciężki” w uczynieniu go dostępnym. Składa się na to wiele czynników – najistotniejsze to wg mnie poprawna interpretacja Javascript przez technologie wspomagające odbiór strony oraz sposób notyfikacji np. niewidomego użytkownika o zmianach na stronie. Osoba widząca może łatwo dostrzec aktualizacje np. jednego paragrafu w tekście, niewidomy, odczytujący stronę w sposób liniowy, nie zauważy zmian, jeśli nie zostanie o nich w jakiś sposób powiadomiony, a zazwyczaj nie zostanie jeśli adres dokumentu pozostaje niezmieniony.

O ile pierwszy problem można częściowo obejść wyłączając JS i stosując zdublowanie AJAX po stronie serwera (jednak nie zawsze jest to możliwe, co widać chociażby na przykładzie Gmail, wersja server-side jest pozbawiona mnóstwa elementów wersji AJAX) to już w drugim przypadku sposób rozwiązania zależy w dużej mierze od używanego czytnika, co bardzo komplikuje wybór tego najodpowiedniejszego.

Jak wiadomo istnieją pewne światowe normy określające dostępność stron internetowych. Jednak są to tylko rekomendacje. Czy istnieją w Polsce przepisy prawne, które nakazywałyby witrynom przestrzeganie podstawowych zasad dostępności?

Niestety, polskie, a nawet europejskie przepisy są dopiero tworzone i daleko im do amerykańskiej sekcji 508. Pozytywne jest jednak zauważenie w Komisji Europejskiej problemu i zgodność z pracami WAI. Najbardziej obiecującą inicjatywą jest "i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia” i jego część zatytułowana eDostępność (PDF).

Czy istnieją jakieś aplikacje lub urządzenia godne polecenia służące testowaniu dostępności witryn WWW?

Tak jak wcześniej wspomniałem, żaden obecnie dostępny mechanizm nie jest w stanie stwierdzić stopnia dostępności strony. Może jedynie pokazać zgodność z rekomendacjami. Jest to jednak użyteczne do wypunktowania spraw nad którymi trzeba się zastanowić. Jednym z ciekawszych i bardziej przydatnych serwisów sprawdzających zgodność z WCAG 1.0 jest Cynthia Says.

Niektóre z dostępnych narzędzi są przydatne z innych względów – pozwalają symulować sposób, w jaki różni odwiedzający odbierają stronę. Pozwala to znacznie ułatwić manualną weryfikację dostępności. Niektóre z nich to:

• wtyczka Fangs do przeglądarki Firefox, symuluje odbiór strony przez czytnik ekranu
• wbudowany czytnik ekranu przeglądarki Opera , niestety tylko dla angielskich tekstów
• Colour Contrast Analyser, pozwala sprawdzić poziom kontrastu tekstu
• test czytelności publikowanych informacji, poziom trudności publikacji powinien być dostosowany do czytelnika
• Color Oracle, pozwala ujrzeć kolory na monitorze tak, jak są widziane przez ludzi z różnymi wadami wzroku

Ostatnie pytanie:) Powiedz nam jak osoby niepełnosprawne oceniają poziom dostępności stron internetowych w Polsce. Czy mogą bezproblemowo korzystać z popularnych serwisów, blogów, sklepów, etc?

Jak można się spodziewać, nie jest zbyt dobrze. Zresztą trudno oczekiwać rewelacji, skoro w realnym świecie przed niepełnosprawnymi nadal buduje się sporo przeszkód. Kwestia dostępności stron internetowych jest zazwyczaj daleko na liście priorytetów, zarówno projektantów jak i zleceniodawców.

Mam nadzieję, że coraz częstsze publikacje na ten temat (chociażby ten wywiad) przyczynią się do zwiększenia świadomości i uczynienia Internetu dostępnym dla wszystkich...

Pobierz ebook "Jak otworzyć sklep internetowy - ebook z poradami dla firm"