Projektowanie dla osób starszych

Przez pół wieku większość projektantów nowych technologii skupiała się na młodych użytkownikach, projektując tak, by zaspokoić ich potrzeby, preferencje i marzenia. Jednak ci pierwsi konsumenci wchodzą obecnie w starszy wiek i nie powinno się pomijać ich potrzeb.

Przez pół wieku większość projektantów nowych technologii skupiała się na młodych użytkownikach, projektując tak, by zaspokoić ich potrzeby, preferencje i marzenia. Jednak ci pierwsi konsumenci wchodzą obecnie w starszy wiek i nie powinno się pomijać ich potrzeb.

W Internecie znajduje się bardzo dużo poradników opisujących, w jaki sposób projektować dla seniorów – jednak część zaleceń to typowe porady, mówiące raczej o ogólnych rozwiązaniach projektowych, przydatnych dla każdego. Brakuje konkretnych informacji, jak powinno się projektować właśnie dla osób starszych.

Lwia część artykułów dotyczących projektowania została stworzona za granicą, ponieważ tam większy odsetek seniorów korzysta z Internetu. Osoby te, w porównaniu z polskimi seniorami, mają dużo większe doświadczenie.

Czas życia człowieka się wydłuża, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Odsetek ludzi starszych już w tym momencie jest nieporównywalny do żadnego innego okresu w historii ludzkości.

Osoby starsze nie są jakąś zupełnie odrębną grupą docelową – nie zmieniamy się mocno po dojściu do pewnego wieku. Oczywiście pewne różnice istnieją, ale na tyle niewielkie, że nie powinno się mówić o zupełnie odrębnym obozie osób starszych i młodszych. To, co jest nieużyteczne dla osoby w wieku 17 lat na pewno będzie nieużyteczne dla osoby w wieku lat 65.

Ponadto, starsi ludzie różnią się dość mocno między sobą – mają inne doświadczenie życiowe czy poziom wykształcenia. Należy też pamiętać, że niepełnosprawność może przyjmować bardzo różne formy, a technologia musi być dopasowana do potrzeb i wymagań wszystkich użytkowników.

Osoby starsze korzystające z Internetu borykają się z różnymi barierami – i dlatego tworząc stronę skierowaną do seniorów należy pamiętać, że te bariery mogą wystąpić i w znacznym stopniu utrudnić korzystanie ze stron czy aplikacji.

Bariery psychologiczne

Ludzie starsi w Polsce bardzo słabo poznali nowe technologie i nie mają zbudowanych w głowie konceptualnych modeli opisujących, jak działają konkretne mechanizmy. Na przykład, podczas naszych badań, użytkownicy mieli problem ze zrozumieniem, czym jest wyszukiwarka wewnętrzna na stronie i dlaczego nie wygląda ona jak Google.

Oczywiście, problem zniknie, gdy obecni pracownicy pójdą na emeryturę – będą mieli zbudowane modele mentalne działania systemów, które poznali w pracy i przeglądanie Internetu przez tą grupę wiekową będzie wyglądało zupełnie inaczej. Niemniej jednak, projektując dla obecnych seniorów trzeba mieć na względzie to, w jaki sposób postrzegają oni Internet.

Bariery techniczne

Starsze osoby mają ograniczony dostęp do Internetu związany z małą wiedzą o technologiach i tym, że ciągle jeszcze Internet wśród osób starszych jest słabo rozpowszechniony.

Bariery fizyczne

Tak jak bariery psychologiczne i technologiczne mogą w przyszłości mieć mniejsze znaczenie i emeryci z 2030 nie będą się z nimi borykać, tak bariery fizyczne prawdopodobnie pozostaną. Starzenie się jest bardzo skomplikowanym procesem i nikt nie przechodzi go w taki sam sposób.

Ludzie starsi nie mają precyzji ludzi młodszych, co przeszkadza im, na przykład, w korzystaniu z myszki. Projektując należy pamiętać, że z czasem zmniejszają się zdolności przestrzenne i manualne.

Ponadto, ludzie starsi borykają się z pogorszeniem wzroku, zmniejsza się zdolność ogniskowania na bliskich przedmiotach oraz percepcja kolorów. Fioletowy jest słabiej postrzegalny, ciemny niebieski i czarny są prawie nieodróżnialne.

Zmniejszają się źrenice, co skutkuje mniejszą ilością docierającego światła – siatkówka oka osoby sześćdziesięcioletniej odbiera około 40% światła, które odbiera siatkówka osoby dwudziestoletniej.

Trzeba pamiętać o innych chorobach oczu u osób starszych: katarakcie czy zwyrodnieniu plamki żółtej.

Z wiekiem zmienia się również umiejętność filtrowania informacji, które napływają z otoczenia. Osoby starsze mają tendencje do przesunięć uwagi na niezwiązane z danym zadaniem treści. To powoduje opóźnienia w pracy seniorów. Co ważne, nie można powiedzieć że starsi użytkownicy pamiętają mniej, oni pamiętają mniej ważnych do wykonania danego zadania informacji.

Projektując dla osób starszych należy mieć to na względzie i tworzyć strony, z jak najmniejsza ilością rozproszeń, które mogą spowodować odwrócenie uwagi użytkownika od wykonywanego zadania.

Znalezione podczas badania problemy:

Zbadaliśmy trzy strony służby zdrowia – dwóch dużych szpitali: akademickiego i wojewódzkiego oraz jedną stronę dużej wrocławskiej przychodni. Chcieliśmy sprawdzić, czy strony są stworzone tak, aby starszy użytkownik nie miał problemu podczas korzystania z tych rozwiązań.

Badaliśmy użytkowników średnio zaawansowanych, korzystających okazjonalnie z Internetu.

Konwencje

Użytkownicy są przyzwyczajeni do konwencji i do standardowych rozwiązań - gubią się, jeżeli mają do czynienia z nietypowymi rozwiązaniami. Na przykład, jedna z osób biorąca udział w badaniu nie potrafiła skorzystać z wyszukiwarki wewnętrznej, ponieważ, nie było tam przycisku „szukaj”. Jedyną możliwością wywołania działania wyszukiwarki było wciśnięcie przycisku „enter” – osoba ta, w końcu poddała się i nie ukończyła zadania.

Wielkość czcionki

Użytkownicy w ankietach po badaniu określali, że czcionka była odpowiednia. Jednak samo badanie pokazało bardzo wyraźnie, że badani bardzo mocno zbliżali twarz do monitora podczas czytania. Co potwierdziło, że wielkość liter ma dla nich (i dla ich kręgosłupa) krytyczne znaczenie. Żaden z badanych nie użył narzędzia do powiększania czcionki znajdującego się w przeglądarce. Badani albo zakładali okulary do czytania (nie mieli ich cały czas na nosie) lub zbliżali twarz mocno do monitora.

Status systemu

Starsi użytkownicy okazali się bardzo wrażliwi na brak dokładnej informacji o statusie systemu.

Trudności pojawiały się często w momencie, gdy użytkownik chciał przejść do wewnętrznej aplikacji. Na przykład, ze strony przychodni do systemu służącego do rejestracji pacjentów. Jeżeli nie było wyraźnie zaznaczone, gdzie użytkownik się znajduje, to osoby starsze miały duże problemy z powrotem na stronę główną - klikali przycisk „wstecz”, który ze względu na to, że aplikacja otworzyła się w nowym oknie nie działał - i nie rozumieli, dlaczego tak się dzieje. Aplikacje zewnętrzne muszą być wyraźnie oznaczone i oddzielone od strony. Powinny również umożliwiać powrót.

Dodatkowe pliki – trudności w obsługiwaniu plików

Generalnie, starsi użytkownicy raczej nie pobierają plików. Jedna z testujących osób nie potrafiła sobie poradzić z PDFem – po otworzeniu dokumentu oczekiwała, że coś się zaraz wydarzy, nie zauważyła, że może przeskrolować PDFa i poszukać odpowiednich informacji. W końcu poddała się stwierdzając, że „Coś tu nie działa”.

Bardzo trudno było użytkownikom skorzystać z podanego adresu e-mail. Problemem był pop-up, który pojawił się w momencie, gdy nie było w systemie zdefiniowanej żadnego klienta poczty

Strach przed popełnieniem błędu

Podczas prezentacji tego materiału na IA Summit rozpoczęła się ciekawa dyskusja. James Page podczas prelekcji zatytułowanej „\"How the user\'s context affects behaviour. Lessons learnt from Remote Usability Testing\" przedstawił teorię dotyczącą tego, że użytkownicy podczas testów dużo częściej winią siebie, niż robiliby to bez obecności moderatora– zainteresowanych odsyłam na stronę wydarzenia: http://polishiasummit.com

Jednak z naszych obserwacji wynika, że starsi użytkownicy częściej niż młodsi byli skłonni obwiniać siebie w momencie, gdy mieli trudności. Częściej też wyrażali się negatywnie o sobie – „jestem głupi/głupia”, „nie umiem, bo nigdy nie miałem/miałam z tym do czynienia”, „może ja się nie znam ale...”.

Dobrze byłoby przetestować jeszcze to zagadnienie. Jednak projektując strony i aplikacje dla seniorów warto skupić się na tym, by użytkownicy byli pewni, że mogą sobie pozwolić na próby. Informacje o błędach powinny być napisane jasnym językiem i zawierać informacje w jaki sposób wykonać czynność poprawnie.

Preferowanie rozmów telefonicznych

Seniorzy preferują korzystanie z telefonu– są mocno przywiązani do kontaktu telefonicznego, dlatego numery telefonów powinny być wyróżnione i łatwo dostępne. Starsze osoby nie ufają jeszcze do końca informacjom, które pojawiają się w Internecie, więc warto umożliwić im kontakt, do którego są zdecydowanie bardziej przyzwyczajeni.

Strony skierowane do seniorów jeszcze bardziej powinny przypominać środowisko, które znają. Na przykład numery telefonów powinny być podzielone tak, jak się je standardowo dzieli, aby chociaż trochę ułatwić użytkownikom ich postrzeganie.

Podsumowanie

Seniorzy są bardzo wrażliwi na słabe projekty, więc im bardziej użyteczny, zgodny ze sztuką projekt zrobimy, tym będą nam bardziej wdzięczni. Niemniej jednak, projektując dla osób starszych warto pamiętać, że będą oni szybciej zapominać o głównym celu, mogą łatwiej ulegać zdenerwowaniu, jeśli nie zrozumieją informacji widocznej na ekranie. Należy też mieć na względzie, że mogą oni nie poradzić sobie z aplikacją czy dokumentem i zawsze zaoferować im możliwość cofnięcia się do poprzedniego kroku. Ponadto należy przyjąć zasadę, że każdy krok, który musi wykonać użytkownik powinien być opatrzony instrukcją, pozwalającą mu na szybkie i łatwe działanie.

Źródła:

• http://inform.nu/Articles/Vol11/ISJv11p059-083Smith447.pdf

• http://www.cluteinstitute-onlinejournals.com/PDFs/2006332.pdf

• http://nonprofit.about.com/od/nonprofitpromotion/tp/maturereaders.htm

• http://www.ronz.blogspot.com/2003_09_21_ronz_archive.html

• https://online.tugraz.at/tug_online/voe_main2.getVollText?pDocumentNr=78953&pCurrPk=36387

• https://www.usabilityprofessionals.org/archive/ux/8_1/design-brain_ux81.pdf

• http://dojrzaloscwsieci.pl/tl_files/pliki/Raport.pdf

• http://www.klub.senior.pl/esenior/t-jak-seniorzy-czuja-sie-w-sieci-page11-129.html

• http://dojrzaloscwsieci.pl/tl_files/pliki/Raport.pdf

• http://www.pewinternet.org/~/media//Files/Reports/2009/PIP_Tech_and_Social_Isolation.pdf

• http://research.microsoft.com/pubs/121333/CrossGenerationalCommunication_Lindley.pdf

• http://www.usability.gov/articles/newsletter/pubs/122008news.html

• http://www.usabilitynews.com/news/article3431.asp

• http://www.webcredible.co.uk/user-friendly-resources/ucd/older-users-design.shtml

• http://research.microsoft.com/en-us/projects/seniors/

• http://blog.nielsen.com/nielsenwire/online_mobile/six-million-more-seniors-using-the-web-than-five-years-ago/

• http://www.useit.com/alertbox/seniors.html

Pobierz ebook "Social media marketing dla firm i agencje się w nim specjalizujące"